آیا تنظیم عملکرد فن کارت گرافیک لازم است؟ - مجله کامپیوتر

به گزارش مجله کامپیوتر، اگر با افت ناگهانی عملکرد در کامپیوتر شخصی خود روبرو می شوید، ممکن است این به علت داغ شدن بیش از حد قطعات باشد. در چنین مواقعی معمولا پردازنده مرکزی (CPU) را مقصر می دانیم، اما آیا می دانستید کارت گرافیک (GPU) نیز به علت گرمای زیاد می تواند کند گردد؟ در چنین شرایطی، فن کارت گرافیک اهمیت دوچندانی پیدا می نماید.

منظور از منحنی فن چیست؟

به زبان ساده، منحنی فن نشان دهنده نحوه عملکرد فن رایانه به صورت نموداری است. این نمودار شامل دو محور محسوب می گردد: محور افقی (X) که بیانگر دمای پردازنده گرافیکی و محور عمودی (Y) که نشان دهنده سرعت فن است. با افزایش دمای پردازنده گرافیکی، سرعت فن نیز افزایش می یابد و بالعکس. نمونه ای از منحنی فن پردازنده گرافیکی را در زیر مشاهده می کنید:

در سمت چپ، سرعت فن به صورت درصد و در پایین، دما به درجه سانتی گراد نمایش داده شده است. خط منحنی، همان چیزی است که به عنوان منحنی فن شناخته می گردد و رفتار فن را مشخص می نماید. در این مثال خاص، هنگامی که دمای پردازنده گرافیکی 20 درجه سانتی گراد است، سرعت فن به 30 درصد می رسد، در دمای 45 درجه به 40 درصد، در دمای 57 درجه به 48 درصد و به همین ترتیب افزایش می یابد. با داغ شدن پردازنده گرافیکی، سرعت فن به تدریج افزایش می یابد تا بتواند آن را به طور کافی خنک نگه دارد.

آیا فن همراه کارت گرافیک به میزان کافی قدرتمند هست؟

احتمالا برایتان این سوال شده است که چرا باید منحنی فن کارت گرافیک خود را تغییر دهید. مشکل اینجاست که سازندگان کارت های گرافیک، منحنی فن را به گونه ای تنظیم می نمایند که در همه حال، حتی زمانی که کارت گرافیک به حداکثر دمای خود می رسد، بر عملکرد بی سروصداتر تأکید داشته باشد. در نتیجه، ممکن است کارت گرافیک شما به دماهای نسبتا بالا (80 درجه سانتی گراد و بالاتر) برسد و در این دما هم فن ها با حداکثر سرعت خود به کار نیفتند.

علت این امر آن است که فن های کارت گرافیک در سرعت 100 درصد، به طور قابل توجهی پر سر و صدا می شوند. با این حال، حتی زمانی که این فن های کوچک با سرعت 20 تا 30 درصد کار می نمایند، باز هم می توانند عملکرد خوبی داشته باشند. علاوه بر این، کارت گرافیک شما یک ترفند دیگر نیز برای محافظت در برابر گرمای بیش از حد در آستین دارد: کاهش سرعت کلاک (Clock Speed). اگر همچنان فشار کاری روی کارت گرافیک زیاد باشد، می تواند با پدیده ای به نام Thermal Throttling روبرو گردد تا دما را حتی بیشتر کاهش دهد.

در حالی که می توانید بدون هیچ مسئله ای از منحنی فن پیش فرض که سازنده در نظر گرفته بهره ببرید، اما همچنان می توانید از یک منحنی فن تهاجمی تر بهره مند شوید. یک منحنی فن سفارشی، باعث افزایش استهلاک فن های کارت گرافیک شما می گردد، اما بعلاوه به کارت گرافیک شما اجازه می دهد تا خنک تر کار کند که در نهایت برای طول عمر کلی آن بهتر است. تعویض یک مجموعه فن کارت گرافیک هزینه خیلی بالایی ندارد، در حالی که خرید یک کارت گرافیک کاملاً تازه می تواند صدها دلار برای شما هزینه داشته باشد.

به هر حال، بعید است که با یک منحنی فن سفارشی، فن کارت گرافیک خود را از کار بیندازید. گرد و غبار و آلودگی هایی که در داخل فن های شما گیر می نمایند، زودتر از کارکردن فن ها با حداکثر سرعت، آن ها را از کار خواهند انداخت. با این وجود، علت اصلی که بخواهید فن پیش فرض GPU خود را ارتقا دهید، عملکرد است. یک کارت گرافیک با خنک نماینده مناسب می تواند به طور نامحدود حداکثر سرعت کلاک خود را حفظ کند که به طور مستقیم به فریم ریت (FPS) بالاتر در بازی ها و زمان رندرینگ سریع تر منجر می گردد.

چگونه منحنی فن کارت گرافیک را شخصی سازی کنیم؟

بسیاری از نرم افزارها برتی شما امکان ایجاد منحنی فن دلخواه برای کارت گرافیک (GPU) را ارائه می دهند. شرکت AMD در نرم افزار AMD Adrenalin امکان تنظیم فن مناسبی را ارائه نموده است و بعلاوه می توانید از نرم افزار MSI Afterburner بر روی هر برند و مدل پردازنده گرافیکی بهره ببرید.

بعد از دانلود و نصب نرم افزار Afterburner، آن را اجرا کنید و روی آیکون چرخدنده (تنظیمات) کلیک نمایید. به تب فن (Fan) رفته و گزینه فعال کردن کنترل اتوماتیک فن به وسیله نرم افزار تعریف شده به وسیله کاربر (Enable user defined software automatic fan control) را انتخاب کنید. یک منحنی سرعت فن بر روی صفحه نمایش داده می گردد؛ با انتخاب گزینه پیش فرض (Default) در زیر منحنی سرعت فن از پیش تعریف شده (Predefined fan speed curve)، می توانید منحنی فن پیش فرض Afterburner را - که با منحنی فن پیش فرض پردازنده گرافیکی شما فرق دارد - انتخاب نمایید.

این منحنی از قبل تنظیم مناسبی دارد و به احتمال زیاد خنک نمایندگی و عملکرد را نسبت به منحنی فن پیش فرض، کمی بهبود می بخشد. اگر می خواهید فن پردازنده گرافیکی خود را برای بازدهی بیشتر بهینه کنید، در قسمت منحنی سرعت فن از پیش تعریف شده (Predefined fan speed curve)، گزینه سفارشی (Custom) را انتخاب کنید.

این گزینه به شما امکان می دهد تا با کشیدن مربع ها (گره ها) در امتداد منحنی به سمت بالا، پایین، چپ و راست، منحنی فن را تغییر دهید. شما می توانید با کلیک بر روی هر نقطه از منحنی، گره های تازه اضافه کنید و با فشار دادن کلید Del (حذف) روی صفحه کلید آنها را حذف نمایید.

منحنی فن دقیقی که استفاده می کنید به ترجیحات شخصی شما بستگی دارد. من شخصا در دماهای پایین تر از 40 درجه سانتیگراد سرعت را روی 0% تنظیم می کنم، در دمای 85 درجه سانتیگراد سرعت را روی 100% قرار می دهم و سپس بقیه منحنی فن را بر اساس این تنظیمات تنظیم می کنم. این کار به من اجازه می دهد تا زمانی که کار می کنم، کارت گرافیک ام کاملا بی صدا باشد و بعلاوه در بازی ها آن را بسیار خنک نگه دارد. با این حال، پردازنده گرافیکی من یک RX 6600 XT میان رده با یک خنک نماینده بسیار قدرتمند است، بنابراین بدون توجه به فشار کاری، هرگز از دمای 65 درجه سانتیگراد بالاتر نمی رود. عملکرد سیستم شما ممکن است متفاوت باشد.

آزمون و خطا

برای دستیابی به تعادل مناسب بین صدای فن و عملکرد خنک نماینده کارت گرافیک (GPU) خود، برترین راه چاره تست کردن است. راه چاره واحدی برای همه وجود ندارد، زیرا کارت های گرافیک می توانند محدوده دمایی و راه کارهای خنک نماینده بسیار متفاوتی داشته باشند. می توانید با یک منحنی فن مشابه با حالت پیش فرض نرم افزار MSI Afterburner آغاز کنید. سپس، یک بازی یا ابزار تست عملکرد GPU مانند 3DMark را اجرا کنید و دمای کارت گرافیک خود را با استفاده از منوی overlay دلخواه یا تسک منیجر ویندوز مانیتور کنید.

اگر دمای کارت گرافیک شما در حین استفاده تقریبا 100 درصدی از 80 درجه سانتیگراد تجاوز نمی نماید، آغاز خوبی داشته اید. اما هدف شما این است که فن ها را تا حد امکان با سرعت پایین نگه دارید و در عین حال کارت گرافیک را خنک نگاه دارید. برای آغاز، حداکثر دمای کارت گرافیک را در حالت استفاده کامل با درصد سرعت فن در منحنی فن خود مقایسه کنید.

به عنوان مثال، اگر دمای کارت گرافیک شما با سرعت فن 50 درصد از 70 درجه سانتیگراد بالاتر نمی رود، آن را به عنوان اوج موثر منحنی فن خود در نظر بگیرید. برای محافظت از بلبرینگ های فن، باید قبل از رسیدن به اوج موثر، سرعت فن را کاهش دهید و بعلاوه می توانید سرعت های بالاتر فن را در دماهای بالاتر از اوج به عنوان احتیاط در نظر بگیرید. در اینجا یک نمونه بصری از مثال من آورده شده است:

هنگام ساخت منحنی فن تازه خود برای کارت گرافیک، از قلم نیاندازید که تغییرات سرعت فن را بیشتر از صدای بلند مستقیم آن حس خواهید کرد. اگر فن آزاردهنده شما دائما بالا و پایین می رود، با سرعت فن و دمایی که این اتفاق می افتد، بازی کنید.

باید خاطرنشان کنیم دماهای ذکر شده در این مطلب به عنوان یک قاعده کلی برای کارت های گرافیک متنوع کاربرد دارند، اما برای بهینه سازی واقعی، بهتر است حداکثر دمای مجاز برای کارت گرافیک خود را جستجو کنید. دماهای قابل تحمل برای کارت های گرافیک مختلف فرق دارد و با پیشرفت تکنولوژی در آینده نیز این میزان تغییر خواهد نمود.

تنظیم یک منحنی فن سفارشی برای کارت گرافیک، روشی عالی برای افزایش کارایی خنک نماینده نه تنها پردازنده گرافیکی بلکه کل سیستم شماست، زیرا باعث ایجاد کمی فشار هوای منفی بیشتر در کیس کامپیوتر شما می گردد. اگرچه بعضی از کارت های گرافیک از منحنی فن سفارشی بهره زیادی نمی برند، اما مدل هایی که به طور کلی داغ می شوند، می توانند شاهد بهبود قابل توجهی باشند. خنک سازی بهتر به طور غیرمستقیم با خنک نگه داشتن کارت گرافیک در حداکثر فرکانس بوست آن، باعث عملکرد بهتر می گردد، بنابراین امتحان کردنش قطعا ارزش دارد.

منبع: HowToGeek