آشنایی با شهر زیرزمینی نوش آباد کاشان - مجله کامپیوتر

به گزارش مجله کامپیوتر، شهر زیرزمینی (اویی) یا اوئی شهر زیرزمینی تاریخی واقع در زیر بافت کنونی شهر نوش آباد از بخش مرکزی شهرستان آران و بیدگل در کاشان است که در مجموعه تاریخی آب انبار چاله سی نوش آباد قرار گرفته است. این مجموعه قدمتی 1500 ساله داشته و به دوره ساسانیان (صدر اسلام) تا دوره صفوی مربوط می شود.

شهر نوش آباد مرکز انوشیروان پادشاه ساسانی می باشد که در غرب شهر آران و بیدگل واقع شده است. این اثر در تاریخ 8 مرداد 1385 با شمارهٔ ثبت 15816 به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

چرا این شهر به اویی معروف شده است؟

در لغت نامه دهخدا اوی واژه ای است که در گویش کاشانی معادل آهای فارسی است. ازلحاظ ساختار تودرتویی و تاریک بودن درگذشته مردم برای پیدا کردن یکدیگر با صدای بلند با کلمه اوی همدیگر را صدا می کردند، به همین جهت نام اویی به خود گرفته است.

ورودی شهر نوش آباد

یکی از چالش هایی که در رابطه با شهر نوش آباد وجود دارد، ورودی آن است زیرا این شهر چند ورودی دارد که هنوز بسیاری از آنها کشف نشده اند. در حقیقت سازندگان شهر نوش آباد به علت این که دشمنان به سختی راه ورود به شهر زیرزمینی را پیدا نمایند، آنها را مخفی نگه داشتند برای مثال از تنور خانه ها برای ورود به شهر استفاده کردند و در مسیر ورودی تله های بسیاری قرار دادند تا دشمنان در هنگام ورود آسیب ببینند.

در حال حاضر یک ورودی اصلی را برای شهر نوش آباد باز نموده اند تا گردشگران بتوانند از آن وارد شهر شده و بخش های مختلفش را ببینند. همانطور که در تصویر می بینید برای ورود به این شهر باید پله هایی را پشت سر بگذارید تا به بخش تهیه بلیت برسید. در این بخش لیدرهای شهر شما را به بخش های دیگر می برند.

ساختار

در واقع این شهر زیرزمینی ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک است. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر نوش آباد شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. وسعت این شهر به علت ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی توسعه یافته است. این معماری در شهرنوش آباد با واژه اویی نامیده می شود.

غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمت های اویی به قد طبیعی یک انسان و بین 170 تا 180 سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه سوز به چشم می خورد. در برخی قسمت ها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده است که در برخی از اتاق ها تبدیل به تاقچه جهت قراردادن اشیا می شود.کشف این سازه ها در سال 1385 به صورت اتفاقی و به وسیله فردی که قصد حفر چاه در منزل خود داشت انجام شده است و برای ورود به آن، به علت پیدا نشدن ورودی اصلی ، از آب انبار که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می شود.

آب انبار نوش آباد

چیزی که در ابتدا در بازدید از اویی (در هر دو ورودی) می بینیم، آب انباری بزرگ است که در گذشته منبعی برای تامین آب مردم در نوش آباد بوده است. تا یک دهه پیش این آب انبار و شهر زیرزمینی ارتباطی با هم نداشتند؛ اما برای بهسازی مسیر بازدید و استفاده از پله های آب انبار برای رسیدن به شهر، تغییراتی را در این بخش ایجاد نموده اند. در گذشته تنها یک شیر برای برداشتن آب از آب انبار وجود داشته اما امروزه یک ورودی کوچک برای ورود به فضای آب انبار تعبیه شده است.

آب انبارها 500 سال قدمت دارند و زمان ساخت آنها به دوران صفویه باز می شود. تا 40 سال پیش هم هنوز از این آب انبار استفاده می کردند و در هر محله یک یا دو آب انبار وجود داشته است که امروزه تعداد کمی از آنها باقیست. برای ساخت آب انبار از ساروج استفاده شده است؛ ملاتی از سفیده تخم مرغ، آهک، خاکستر، خاک رس، ماسه و الیافی به نام لویی یا پشم شتر ، موی بز یا موی انسان. این ملات جایگزینی برای بتن و سیمان در گذشته بوده و با رطوبت محکم تر می شده است.

ضخامت دیوارهای آب انبار با توجه به شکل هندسی آن در نظر گرفته شده اند. آب انبار ورودی شماره 1 شهر زیرزمینی، گرد است و فشار بیشتری بر بدنه دارد؛ بنابراین باید ضخامت دیوارهای آن بیشتر باشد. آب انبار ورودی شماره 2 از نوع آب انبارهای چند ضلعی است که در آنها فشار، شکسته می شود و بنابراین ضخامت کمتری برای دیوارها احتیاج است.

نحوه تهویه هوای شهر

روش تهویه هوای شهر زیرزمینی نوش آباد به وسیله کانال هایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده است. چاه های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می شده است. این عمل در خصوص چاه های قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به علت قرارگرفتن در زیر زمین به وسیله یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می شود.

روشنایی این فضاها به وسیلهٔ پیه سوزهای سفالی بوده و روغن آن ها احتمالاً از دو عصارخانه تاریخی موجود در نوش آباد تهیه می شده است. در مواقع ناامنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تأمین می شده است. علاوه بر پایابها مسیرهای اویی به گونه ای بوده که در برخی از قسمت ها به قنات مرتبط می شده است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده است.

چطور به شهر زیر زمینی اویی برویم؟

برای تماشا یکی از شگفت انگیزترین شهرهای جهان خودتان را آماده کنید و راهی کاشان شوید. وقتی به کاشان رسیدید، آدرس نوش آباد را بگیرید تا از شهر زیر زمینی اویی بازدید کنید.

فاصله کاشان تا شهر زیر زمینی کاشان: حدود 15 کیلومتر و 20 دقیقه

فاصله تهران از شهر زیر زمینی اویی کاشان: 246 کیلومتر و حدود 3 ساعت