ردپای کارگران در شکل گیری خزانه - مجله کامپیوتر

به گزارش مجله کامپیوتر، خزانه بخارایی از محله های قدیمی پایتخت است که با رشد پرشتاب تهران در دهه های 30 و 40 شکل گرفته است، البته این شکل گیری به صورت اساسی و با برنامه نبوده که باعث شده از بعضی زیرساخت ها محروم باشد.

رشد این محله تابعی از صنعت است که زمین های اطراف آن با راه اندازی کارخانه چیت سازی در سال 1327 و کارخانه روغن نباتی قو در سال 1333 به محل اسکان کارگران تبدیل شد. در این سال ها مزارع کشاورزی، خانه های روستایی، زاغه هایی که کارگران در آن سکونت داشتند، سیلوها و کوره پزخانه ها در این محدوده دیده می شد و از سوی دیگر در غیاب مدیریت شهری و بازار رسمی زمین، اشخاص بانفوذ و مالکان بزرگ دست به ساخت و فروش مسکن زدند. مشهورترین آنها فردی به نام عباس خزانه بود که نام محله هم برگرفته از اوست.

نبود برنامه مدون و همه جانبه توسعه شهری، امکانات و خدمات زیربنایی برای محله نادیده گرفته و بیشتر معامله ها و خرید زمین ها و املاک به صورت قولنامه ای انجام شد. مساحت کم خانه ها و قیمت مناسب آنها نیز باعث شد تا اقشار کم درآمد در این محله ساکن شوند، اما چند تحول در شمال محله رخ داد که خزانه را تحت تأثیر قرار داد. در دهه 1350 ساخت بزرگراه بعثت (فرح آباد) که افسریه را به کشتارگاه (میدان بهمن فعلی) متصل می کرد، ساخت پارک بعثت (فرح آباد سابق) که محل اسکان بعضی از مهمانان های جشن های 2 هزار و 500 ساله نیز بود، ساخت میدان ها و فلکه های خزانه و از همه مهم تر ساخت ترمینال جنوب، باعث رونق این محله شد. خاتمه منطقه 16 در سال 1359 به مناطق بیست و دوگانه تهران پیوست و محله خزانه بخارایی نیز جزو آن نهاده شد. مهم ترین تحولاتی که از آن سال تاکنون در محله اتفاق افتاده، راه اندازی ایستگاه مترو خزانه، تخریب گودهای محله و ساخت پارک یادواره شهدا به جای مشهورترین گود محله یعنی گود حسین نفتی است.

مرور تاریخچه شکل گیری محله حاکی از آن است که خزانه به طور عمده به واسطه بازارهای غیررسمی محله گسترش یافته و از همان ابتدا قطعات زمین ریزدانه، کیفیت ساختمان ها نامرغوب و خدمات شهری ناچیز بوده است. نکته اصلی اینجاست که نشانی از خزانه در اطلس فرهنگی تهران که در طی دهه پنجاه تهیه شد نیست، درحالی که در زمان تهیه طرح و نقشه ها محله خزانه کامل بوده است.

خزانه از معدود محله هایی است که هنوز با کاربری صنعتی عجین شده و هویت خود را از این ویژگی می گیرد؛ کارخانه روغن نباتی قو و انبارهای اطراف آن و کارخانه متروک آدامس خروس نشان از این جمله اند.

از ویژگی های فرهنگی و سیاسی این محله، نقش آن در جنگ تحمیلی است. تعداد شهدای خزانه از تعداد کوچه های آن بیشتر است و در بسیاری از کوچه ها تصویر 5 تا 6 شهید نقش بسته است. تقریباً همه گروه های سیاسی قبل از انقلاب به این محله رفت وآمد داشته اند و بسیاری از مساجد و معابر آن خاطرات گفتنی از این بخش از تاریخ کشور دارند.